Содержание
БАЛТАЧ РАЙОНЫНДА КИТАП СӘҮДӘСЕНЕҢ ТОРЫШЫ
Публицистика
Руфина Фәттахова,
Татарстан ВКП/б/ Край комитеты йөкләмәсе буенча, Татарстанның Балтач
районында китап сәүдәсе торышын тикшердем. Командировкада барлыгы биш көн
булдым һәм шушы вакыт эчендә Балтач авылындагы Книготорг магазины, аның
кешеләре, Потребсоюз, сельпо кибетләре, җитәкче эшчеләр, сатучылар белән
таныштым. Миңа бу эштә Балтач ВКП/б/ райкомының агитация, пропаганда бүлеге
мөдире ип. Хәсәнов якыннан ярдәм күрсәтте. Балтач районының Бөрбаш авылында
булдым, андагы кибет, уку йорты, җидееллык мәктәп белән таныштым. Шулай ук
шушы эш буенча сельпо урнашкан Норма авылында булдым, Сасна авылына барып
кайттым. Кыскача нәтиҗәләр:
Балтач районының КОГИЗ магазины ике катлы йортның аскы катында урнашкан.
Йортның аскы каты таштан. Магазинның эче чиста, җыйнак, төзек. Китапларны тезеп
куяр өчен урын җитәрлек, һәрбер төр китап аерым шкафка урнаштырылган.
Магазин
эче чамача 45-50 кв/м бар. Китап склады шул ук бинада, склад та зур гына, урын күп.
Гомумән, китап магазины буенча зарланырлык урын юк.
Книготорг магазины мөдире — Сираҗиева Галия. Белеме 4 класслык. Бу эштә 21
ел эшли. Китап сату эшен яратып башкара кебек күренә, ләкин белеменең сай булуы
аны бераз чикләнгәнрәк кеше итеп күрсәтә (аның турында алда тагын сүз булыр әле).
Сатучы — Кәримова Сәрвәр, 7 класс белемле, китап сатуда 5нче ел эшли. Бер ягы
белән дә күзгә артык чалынмады. Күренгәненчә, 1951 елгы план арттырып үтәлгән. Ләкин 1952 елның беренче
квартал планы 50 процент чамасы гына үтәлгән. Моны ип. Сираҗиева, нигездә, берни
белән дә аңлата алмады. Ул: «1 апрельдән соң, китап бәяләре төшкәч, әле ныклап
эшкә тотынып булмады», диде, әмма бу сүзләр генә план үтәмәүне акларга нигез
булып тора алмый.
Магазинда башлыча татарча китаплар. Русча китаплар бик аз. Бу якта бөтенесе дә
татар авыллары, русча укучылар күп түгел, булганнары да медицина хезмәткәрләре,
рус теле укытучылары.
Магазинда политик, авыл хуҗалыгы, Марксизм-Ленинизм
классикларының әсәрләре бик күп. Матур әдәбият, балалар әдәбияты буенча яңа
китаплар әз. Мәсәлән, мин Татгосиздат 1952 елда чыгарган күп кенә исемдәге балалар
китабын күрмәдем, алар әле монда килеп җитмәгән, яки килеп тә сатылып беткән.
Матур әдәбият, балалар әдәбияты китапларын халык бик ала. Сатучының, магазин
мөдиренең әйтүенә караганда, бу китаплар җитми, Таткниготорг Балтач районына
аларны җитәрлек җибәрми. Мәсәлән, К.Нәҗминең «Якты сукмак» китабы унлап
экземпляр гына җибәрелгән булган. Бу китапка сорау бик зур. Минемчә, «Якты
сукмак»ның 3000 тираж экземплярда гына чыгуы дөрес түгел, бу китапны яңадан
бастырырга кирәк. Тагын да магазинда «Намус», »Язгы җилләр», »Алтын йолдыз»
китаплары юк. Бу китапларга сорау шулай ук бик зур. Татарча политик сүзлек,
татарча Авыл советы председательләре, колхоз председательләре өчен белешмә
(справочник) бик кирәк.
Татарча комбайннар, тракторлар турындагы китапларга да
сорау зур, алар Книготорг магазиннарында юк (тракторлар турындагы китап
потребкооперациянең культмаг кибетендә генә бар иде). Магазинда балалар өчен,
аерым алганда, мәктәпкәчә яшьлек балалар өчен китаплар бөтенләй диярлек юк.
Әйтүләренә караганда, мондый китапларны килү белән үк алып бетерәләр. Магазин
эшчеләре, райкомның икенче секретаре ип. Ишмуратов һәм башкалар миңа Ленин
биографиясенең (татарча), ВКП/б/ тарихын өйрәнүчеләргә ярдәм альбомнар
(татарча) юклыгын әйттеләр һәм бу турыда крайкомга белдерүемне сорадылар.
Балтач районында берничә удмурт авылы бар. Удмурт балалары мәктәпләрдә җиде
класска кадәр үз туган телләрендә укыйлар. Ләкин районга удмуртча китаплар
бөтенләй диярлек килми. Матур әдәбият әсәрләре юк, уку китаплары белән тәэмин
итү бик начар. Удмурт кешеләре үз туган телләрендәге китапларны Казан аша
берничә мәртәбә соратканнар, ләкин моның нәтиҗәсе әлегә кадәр сизелми.
Таткниготорг, күрәсең, аларның соравына бик аз колак сала, әйтергә мөмкин,
бөтенләй колагына да элми. Таткниготоргның моңа никадәр җавапсыз караганы бары
шушы мисалда гына да ачык күренә: миңа Книготорг магазинында удмурт китаплары
дип берничә китап күрсәттеләр. Мин җентекләп карый башладым. Нәрсә?
Таткниготорг удмуртча китап дип мордвача, марича китаплар җибәргән! Бит аларның
удмуртчамы, түгелме икәнен ул китапларның кайда басылганы буенча да белергә
мөмкин иде. Мин Крайком алдына Балтач районына удмурт халкы өчен үз туган
телләрендә китап җибәрүне юлга салырга кирәклеген искә төшерергә һәм бу эшнең
бик мөһим икәнлеген әйтеп китәргә тиешмен. Әгәр без үз республикабызда яшәүче
татар, рус булмаган халыклар өчен аларның үз телләрендә китап кайтармасак һәм
әгәр Татарстаннан тыш республика, өлкәләр татарча китап белән ныклап сәүдә
итмәсәләр /кызганычка каршы бу шулай да/, моннан нәрсә килеп чыгар иде?
1951 елда мәктәпләрне дәреслекләр белән тәэмин итү дә бик начар булган.
Урта
мәктәп укучылары күп кенә дәреслекләр булмаган хәлдә укыганнар. Урта мәктәп
директоры ип. Закиров һәм Сираҗиева иптәшләр татар әдәбияты (10 кл. өчен), татар
класслары өчен дә, рус класслары өчен дә физика (8, 9, 10 кл өчен), рус класслары
өчен рус теле китапларының булмавын әйттеләр. Кешенең анатомия һәм
физиологиясе, математик таблицалар (логорифма таблицалары) да бөтенләй
кайтарылмаган яки бик аз санда гына кайтарылган.
Тагын да, Тукай әсәрләренең 1 нче томы, Пушкин әсәрләре (татарча), русча-
татарча сүзлек юк, бу китапларга сорау зур.
Книготорг магазины заказлар буенча китап соратып алу эшен алып бара, төрле
белгечләрнең сорауларын үти. Кайткан яңа китаплар турында реклама, белдерү эше
бик үк канәгатьләндерерлек түгел, минемчә. Дөрес, магазинның витринасы бар, анда
яңа китаплар куела. Ләкин газетага язу, радио аша хәбәр итү — юк. Магазин
мөдиренең әйтүенә караганда, алар кайчандыр бу эшне үтәгәннәр дә, хәзер, имеш,
НУРИХАН ФӘТТАХ
126
радиодан әйтүне тыйганнар.
Укучылар конференциясе бөтенләй үткәрелмәгән.
Книготорг эшчеләре районда төрле киңәшмә, җыелыш, конференцияләр вакытында
китап сату оештырганнар.
Книготоргның бүгенге көндә читтә сата торган киосклары юк. Әйтүләренә
караганда, 1 апрельгә, китапларга бәя төшкәнче, андый киосклар булган, ләкин
аларны кире җыеп аларга туры килгән, ә хәзергә әле андый киосклар ачып
җибәрелмәгән.
Потребкооперация буенча
китап сәүдәсе турында
Балтач райпотребсоюзының председателе — Абдуллин. Китап сату эшенә
турыдан-туры сәүдә эше мөдире ип. Садыйков Хан җаваплы. Балтач потребсоюзы
буенча дүрт сельпо һәм кырык кибет бар. Кырык кибетнең утыз өче китап белән сату
итә. Шул исәптән бер культмаг бар.
Китап сату буенча һәрбер кибеткә план бирелгән, ләкин бу план күп кенә кибетләр
буенча үтәлми. Бөтен райпотребсоюз буенча 1951 елны 48 меңлек китап сату планы
бары 44301 сумга гына үтәлгән.
Бигрәк тә Нурма сельпосы артта бара. Монда 8
меңлек китап сату планы 6500 сумга гына җиткерелгән. 1952 елның беренче кварталы
өчен план үтәлеше бигрәк тә түбән. Мәсәлән, Арбаш сельпосы план буенча 2000 сум
урынына бары тик 527 сумлык, ә Балтач сельпосы 1500 урынына 600 сумлык кына
китап саткан. Тик Янгул сельпосы гына 3000 сумлык планны 2700 сумга үти алган.
Райпотребсоюзда аерым рәвештә китап сату мәсьәләсенә багышланган җыелышлар
уздырылмаган, китап белән сәүдә итәргә теләмәүче һәм бирелгән планнарын
үтәмәүче кешеләргә бернинди чара күрелмәгән.
Сатучылар, сельпо председательләре, райпотребсоюз эшчеләре китап белән сату
эшенә бер мәҗбүри йөкләмә итеп кенә карыйлар. Моның шулай икәнен кибетләрдә
китапның нинди хәлдә булуы гына да ачык күрсәтә. Кибетләрдә китап өчен аерым
шкаф файдаланылмый. Китаплар шкафның берике шүрлегенә генә куелган.
Китапларның һәрберсе алучыга күренми, алар кайбер авыл кибетләрендә /мәсәлән,
Борбаш, Норма, Балтач авылларында / чүп-чар кебек бер өемгә өелгән.
Шунлыктан
халыкка кирәк китаплар кеше күзеннән яшеренеп яталар. Мәсәлән, Книготорг
магазинында миңа Кави Нәҗминең «Язгы җилләр» китабы кирәк дип әйттеләр.
Книготорг магазины урнашкан шул ук Балтач авылындагы Балтач сельпосы кибетенә
кереп, шүрлектәге китаплар белән кызыксына башлагач, бүтән китаплар астыннан
ике экземпляр «Язгы җилләр»не «казытып» чыгарырга туры килде.
Кайбер кибетләрдә сатучылар, китап белән сәүдә итү түгел, китапның ни икәнен
дә аңламыйлар. Мәсәлән, Борбаш кибетендә сатучы иптәш Габдрахманов Хәбри
китапның бәясе кайда язылганны да белми. Книготорг магазинына килгән яңа
китаплар сельполар тарафыннан вакытында алынмый. Моның шулай икәнен
Книготоргтан китап алу планының үтәлеше генә дә күрсәтеп тора.
Райпотребсоюз системасындагы кибет һәм складлардагы китап саны турында мин
бернинди мәгълүмат та бирә алмыйм. Райпотребсоюзның плановик экономисты ип.
Касимова, мәгълүматләр бирергә берничә көн ышандырып килсә дә, мин Балтачтан
Казанга кайтып китәр көн җиткәч тә, алдан кисәтеп куюыма да карамастан, сәүдә эше
буенча мыштым гына Казанга китеп барган.
Мин, нигездә үз эшем беткәч,
Касимованың Казаннан кайтканын көтеп тора алмадым.
Балтач райкомы подписка буенча Ленин-Сталин әсәрләрен тарату эшендә
Книготорг магазинына бик күп ярдәм иткән. Ләкин гомумән районда китап сәүдәсе
буенча, әйтергә кирәк, райкомның систематик эшләве күренми. Райком 1951 елда
китап айлыгы вакытында сентябрь аенда гына дүрт,
«КИТАП» ДИГӘН ТОВАР ЮЛ ТАБАРМЫ?
127
ноябрьдә өч мәртәбә китап сәүдәсе буенча бюро җыйган, киңәшмәләр үткәргән. Ә
бүтән айларда һәм 1952 елның беренче кварталында бер генә утырыш та, бер генә
җыелыш та уздырылмаган. Бу хәл райкомның районда китап сәүдәсенә һәрвакыт
игътибар итәргә, айлыклар вакытында гына шау-шу ясап калмаска тиешлеген
күрсәтә.
Китап сәүдәсе буенча райисполком 1951 елда да, 1952 елда да бер генә утырыш
та үткәрмәгән. Райисполком председателе ип. Галиев киләчәктә эшне җайларга
вәгъдә итүдән башка берни дә әйтә алмады.
Союзпечать буенча
Союзпечать буенча миндә бернинди тулы мәгълүмат юк. Матбугат таратуга
җаваплы кеше өйдә юк, отпускага чыккан иде, ә ул бөтен кәгазьләрен,
документларын бикләп киткән булган. Балтач элемтә бүлеге мөдире ип.
Ибраһимовның әйтүенә караганда, Союзпечать үзенең планын бөтенләй үтәмәгән,
анда эш бик начар тора, киоскалар, штаттан тыш сатучылар юк.
Мин 15 майда райпотребсоюзның сельпо председательләре белән булган
киңәшмәсендә катнаштым. Монда, бүтән эшләр белән бергә, китап белән сәүдә
мәсьәләсе дә тикшерелде. Шул ук көнне кич райкомда, ип. Хәсәнов һәм
райпотребсоюз председателе Абдуллин, дүрт сельпо председателе, Книготорг
магазины мөдире Сираҗиева һәм райисполком вәкиле, элемтә бүлеге вәкиле,
культура-агарту учреждениеләре мөдире катнашлыгында тагын бер киңәйтелгән
утырыш булды. Бу утырышта Балтач районында китап сәүдәсенең торышы,
сельполарда китап сатуны яхшырту һәм райпотребсоюз белән Книготорг магазины
арасындагы аңлашылмаучылыкларны чишү мәсьәләсе тикшерелде.
Сельпо председательләре һәм ип. Абдуллин потребсоюз буенча китап сатуның
начар торышында башлыча Сираҗиеваны гаепләргә тырыштылар. Аларның
әйтүенчә, Сираҗиева сельполарга бары тик иске, халык арасында сатылмый торган
китапларны гына бирә, ә яңа кайткан китапларны башта үзе сата яки бөтенләй бирми.
Сираҗиева шулай ук сельполарга дәреслекләр бирүгә дә каршы булган. Мәсәлән,
Янгул сельпо председателе Камалов Книготорг магазиныннан үзе теләгән матур
әдәбият китаплары, дәреслекләр алуда Сираҗиева ягыннан зур гына каршылыкларга
очраган, райком аша гына үз теләгенә ирешә алган. Ип. Сираҗиева дәреслекләрне
бары тик үз магазиныннан гына сатарга теләгән, сельполар исә дәреслекләрне үзләре
сатарга телиләр. Монда, бер яктан, Сираҗиеваның үз интереслары өчен совет сәүдә
кагыйдәләрен бозуы күренә. Ләкин, икенче яктан, потребсоюз кешеләре барлык
китап сәүдәсен бары тик дәреслекләр белән генә сату итүгә кайтарып калдырмакчы
булалар.
Һәм, шуңа күрә, потребсоюз белән когиз магазины арасында үзеннән-үзе
бер-берсенә карата дөрес булмаган мөгаләмә туган. Монда, чынында, дәреслекләр
өчен генә тарткалаш килеп чыккан. Уку йортларын китаплар белән тәэмин итү
мәсьәләсендә дә шундый ук хәл. Бу эштә сельполар приоритетны үзләренә, ә когиз
магазины үзенә алмакчы булган. Нәтиҗәдә, халык арасында чын-чынлап китап белән
сату итү урынына мәктәпләрне дәреслекләр, ә уку йортларын матур әдәбият белән
тәэмин итү турында гына сүз барган. Сираҗиева сельполарның китап алу планын
үтәмәүләренә каршы дөрес чара күрү юлына басмаган. Ул Казан оешмаларына
сельполар өстеннән жалобалар җибәргән, ә үзе потребсоюз белән уртак тел табу өчен
бармак та селкетмәгән. Сельполарда китап сәүдәсенең торышы мәсьәләсен
райисполком яки райком каршына куярга башына килмәгән. Ә потребсоюз
председателе Абдуллин шулай ук Сираҗиева белән уртак тел табу турында уйлап та
карамаган.
Аны китап белән сәүдә итүгә караганда магазинда икмәкнең дөрес
сатылуын тикшереп тору ныграк кызыксындырган.
Утырышта сельпо председательләре һәм ип. Абдуллин 1952 елның 2 кварталында
китап сату планын тулысынча үтәргә һәм киләчәктә китап белән сәүдә эшенә нык
әһәмият итәргә, ә Сираҗиева сельполарга китаплар, дәреслекләр җибәрүне берсүзсез
үтәргә сүз бирделәр.
128
Татарча китаплар белән сәүдә итү турында
минем кайбер фикерләрем:
Татар халкы арасында татарча китаплар белән сәүдә итү, аларны укучыга җиткерү
мәсьәләсе мине күптән кызыксындыра. Билгеле булганча, Татарстаннан тыш
республика, өлкәләрдә татарлар бик күп яши. Аларда татарча мәктәпләр,
институтлар, көтепханәләр, уку йортлары бар. Бездә китап сәүдәсе турында
сөйләгәндә бары тик Татарстан территориясен генә күз алдында тоталар. Бу караш
дөрес түгел. Без үзебезнең китапларның бүтән өлкәләрдәге укучыларына барып
җитүе белән а е р у ч а кызыксынырга тиешбез.
Татарстаннан тыш авыл, шәһәрләргә
татар китаплары бик авыр барып җитә. Хәтта күрше республика, өлкәләрдә сатуда
татарча китаплар әз. Көтепханә эшчеләре еш кына китап алу өчен Казанга үзләре
киләләр яки Татарстан территориясенә чыгып алалар. Бу бер дә нормаль хәл түгел.
Бит дәреслекләр Союздагы бик күп мәктәпләргә тарала. Аларның тиражы да зур —
50-100 меңгә җитә. Ә без Татарстанда 3000-5000 тиражлы китаплар да сатып бетерә
алмыйбыз. Монда капма-каршылык килеп чыга. Татарстаннан тыш татар укучылары
татарча китапка интегәләр, сусыйлар, ә Татарстанда санаулы китаплар да складларда
ята! Татарча китаплар белән сәүдәне дөрес оештырганда, безнең җитәкче
кешеләребез бу эш белән ныгытып кызыксынганда татарча китапларның тиражы
3000-5000 белән генә калмаячак. 20, хәтта 25 меңле тираж тулысынча сатылып
бетеләчәк.
Минемчә, крайком бу эш белән бик нык кызыксынырга тиеш. Бүтән өлкәләрдә
татарча китаплар белән сәүдә итүнең торышын тикшерү өчен крайком, Татгосиздат,
Язучылар союзы урыннарга кешеләр җибәрсә бик яхшы булыр иде.
Чкалов
өлкәсеннән килгән бер укытучы иптәш, татарча китапларның килеп җитмәвенә
зарланып, Казах язучылары турында сөйләде. Казах язучылары Чкалов өлкәсендәге
казахлар арасында казахча китапларның ничек таратылуы белән бик кызыксыналар,
казах авылларында еш кына булалар, ди. Ә бит моның өчен безнең дә
мөмкинчелекләр бар. Тик теләк кенә кирәк!
19 май, 1952 ел.
Н. ФӘТТАХ
ИНТЕРНЕТТА ТАТАР ТЕЛЕ БАРМЫ?
Соңгы вакытта онлайн-тормышта татар теле күбрәк кулланыла кебек. Татар телендәге «барахолка»лардан алып блогерлар эшчәнлегенә кадәр барлап чыгыйк әле. Интернеттагы татар теленең хәле ничек? Татар теле ярдәмендә Интернетта акча эшләп буламы?
«Татарча Авито»
Инстаграмдагы татарча сату-алу белдерүләре урнаштырыла торган аккаунттан башлыйк әле сүзне. «Беренче татарча сату-алу төркеме»нең 56 000 язылучысы бар. Аккаунтны алып баручы Эльвира Мәүлиева – Теләче районы Шәдке авылыннан. ТДГПУның татар теле һәм әдәбияты факультетын тәмамлаган, ләкин белгечлеге буенча гомумән эшләмәгән.
Ә менә бүгенге көндәге эше турыдан-туры татар теленә бәйле.
– Кешегә файда китерә торган эш белән шөгыльләнәсем килде. Шул ук вакытта миңа читтән торып эшли торган эш тә кирәк иде. Уйлап йөрдем дә «барахолка» ише төркем ачарга булдым. «Татарча авито» дип атала иде ул. Кеше саны көннән-көн артты, товарлар сатыла башлады. Үземнекен саткандай куанып туя алмый идем. 3 ай эчендә язылучылар саны 23 000гә җитте! Көнгә 200әр кеше өстәлә иде.
«Караклар” озак көттермәде»
Тиз арада уңыш казанган әлеге проектка кул сузучылар да озак көттерми. Нәкъ шул ук эчтәлектәге төркем-аккаунтлар бер-бер артлы пәйда була башлый. Эльвира бу турыда:
– Үземне тынычландырырга тырышсам да, мине кабатлауларын яратмый идем, – ди.
«Ябып та куйдылар…»
Гөрләп эшләп яткан аккаунтны тоталар да ябып куялар. Бер мизгелдә бу эшкә багышлаган вакыт та, түккән хезмәт тә юкка чыга. Сәбәбе – конкурентлардан килгән шикаятьләр.
– Бу хәлне бик авыр кичердем, – дип искә ала Эльвира.
Әмма төшенкелеккә бирелми, барысын да яңадан башлый. Нәтиҗәдә «Беренче татарча сату-алу төркеме» барлыкка килә.
Ни өчен татарча?
– Беренчедән, рус телендәге мондый аккаунтлар болай да күп, икенчедән, татар теле кысрыкланган заманда яшибез. Без кемнән ким? Безнең дә үз телебездәге файдалы сайтлар, төркемнәр, аккаунтларыбыз булырга тиеш.
Белдерүләр күбесенчә татар телендә чыга, рус телендәгеләре дә бар. Иң сөендергәне – баштарак рекламаны гел русча бирәләр иде, хәзер араларында саф татар телендә язып җибәрүчеләр күбәйде.
“Акча өчен генә эшли дип уйламасыннар”
– Белдерүләрнең бәяләре 50 сумнан 100 гә кадәр. Минем хакта “акча өчен генә эшли икән” дип уйламасыннар дидем: җомга көнне билгеле бер вакыт аралыгында белдерүләрне бушлай урнаштырырга мөмкин.
Сылтама: @tatarcha_satu_alu
Татарча блог
Татар блогерларының сафы тулылана бара. Һәркайсының үз юнәлеше бар. Мәсәлән, Балтач районы Бөрбаш авылында көн итүче Альбина Фазлыева – тегүче.
Шул ук вакытта ул үз блогында авыл тормышы, һөнәре, балалары, каената һәм каенана белән бергә яшәү серләре турында сөйли. Блогның исеме русча – @tvoy_portnoy_mechty дип аталса да, җисеме – татарча. Тумышы белән Вятка Аланының Урта Шөн авылыннан булган Альбина “Мөхәммәдия” мәдрәсәсен тәмамлаган, тегүчелеккә укыган.
«Блогым рус телендә иде»
– Укуымны тәмамлагач, Балтач районына килен булып килдем. Тегүче икәнемне белгәч, заказлар килә башлады. Эшләрне Интернет битләренә элә идем. Блогер булу ниятем бөтенләй булмады. Тора-бара рус телендә постлар да урнаштыра башладым. Инстаграмның үз таләпләре бар: актив булу өчен сторизлар да яздырырга кирәк. Шул рәвешле, блогер булып киттем.
«Татар авылында яшәп, русча блог алып бармыйлар инде»
– Бер татар блогеры белән аралаша башладык. Ул миңа: «Син ник блогыңны русча алып барасың? Татар авылында яшисең, син – атаклы Җәлил хәзрәт килене. Татар телендә бик матур сөйләшәсең. Татарча алып бар әле», – дигәч, мин татарча постлар да куя башладым.
Аудитория тагын да җанланып китте!
«Русча булса, язылучыларым күбрәк булыр иде…»
– Блогымның татар телендә булуы чикләр куя, билгеле. Рус телендә алып барсам, язылучыларым күбрәк булыр иде. Тик максатым башка. Милләттәшләрем белән аралашасым килә. Реклама белән күп акча эшләмим. Кешегә ярдәме булсын дип куям.
Татарча интернет-газета
«Tatar Today» – татар телендәге популяр Интернет-газеталарның берсе. Аңа нигез салучы – журналист Рөстәм Исхаков. Әлеге газетаны ул 2014 елда ачып җибәрә.
«Ирекле буласым килде»
– Күп җирләрдә эшләдем. Шушы тәҗрибәмне үз эшемдә кулланасым килде. Һәр редакциянең үз таләпләре, чикләүләре була. Баш мөхәррирдән узып берни дә эшли алмыйсың. Ә үз эшеңдә син үз-үзеңә хуҗа.
«Tatar Today» – минем шәхси газетам. Без тулысынча үз акчабызга яшибез. Бюджетыбыз күпме реклама куюыбыз, күпме материал әзерләвебезгә бәйле.
Интернет-газета ничек итеп акча эшли?
– Хәзер видео заманы.
Без дә күбрәк видео төшерергә тырышабыз. Мисал өчен, танылган шәхесләр белән интервьюлар әзерлибез. Моның өчен алар безгә күпмедер акча түли. Күптән түгел җырчы Фирдүс Тямаев белән интервью эшләдек. Аның өчен акчаны спонсор бирде. Салаватны төшердек, аннан акча алмадык. Ул безгә кызыклы контент булдыру өчен кирәк. Акча түләп интервью бирергә риза булмаучылар да бар. Артистлар күп бит хәзер. Монысы теләмәсә, башкасы тели.
«Tatar Today» – «сары матбугатмы»?
– Статистиканы карап барам. Нәрсә укыла дип уйлыйсыз? Эстрада, фаҗигаләр, кеше язмышлары укыла. Безне «сары матбугат» диләр. Халык шундый язмаларны укый. Аңа алданырга кирәк. «Ришат Төхвәтуллин мәхәббәтен күрсәтте» дип язган идек. Аны бик күп кеше укыды. Ришатның кызын күрергә телиләр. Ә язмада сүз нибары аның клибы турында бара. Газетабызны тартып алып бара торган материаллар ул – нәкъ менә «сары» язмалар.
Нигә хата күп?
– Хәреф хаталары да, мәгънәви хаталар да күп бездә.
Махсус корректорыбыз юк. «Журфак», «татфак»тан кем килә, шулар белән эшлибез. Студентларның белем дәрәҗәсе яхшырса, безнең дә сыйфат яхшырыр иде.
«Урысчаны ачсаң, әллә кайчан әллә кем була идең…»
– Миңа шулай диләр. Русча проектларым да бар. Анда конкуренция тагын да көчлерәк. Әмма укылсын өчен, алар «сары» гына түгел, ә «сап-сары» булырга тиеш.
Фирдүс Тямаев белән русча интервью төшереп карадык. Уңышлы булды дип әйтә алмыйм. Артистны русча сөйләтеп кенә «караулар»ны арттырып булмый шул.
«Сатарга теләдем»
– Проектымны сату турында уйлар булды. Медиа өлкәсендә эшли торган кешеләргә дә әйтеп карадым. Алар бик аз бәя тәкъдим итәләр. Ә мин аны берничә миллион сумга бәялим. Йә бик арзанга китәчәк, йә юкка чыгачак. Без әле үсеш юлында. Шуңа эшне дәвам итәргә кирәк.
Просмотр индекса авторов | Frattura ed Integrità Strutturale
Абилаш Десаи, кафедра машиностроения, SDMCET, Дхарвад, штат Карнатака, Индия
Ахмад Юсеф, кафедра гражданского строительства, инженерный факультет, Университет Бенха, Бенха, Египет.
Ахмед Исмаил, кафедра строительной инженерии, Университет Загазиг, Загазиг, Египет
Ашраф Эль-Шихи, кафедра строительной инженерии, инженерный факультет, Университет Загазиг, Загазиг, Египет.
Айман Абдо, Университет Загазига, Египет
Чао Ван, кафедра машиностроения, Техасский университет, Даллас, США,
Эль-Сайед Эль-Касаби, кафедра гражданского строительства, инженерный факультет, Университет Бенха, Бенха, Египет.
М-р Арефин Коусер, Факультет машиностроения, Даккский инженерно-технологический университет, Газипур, Бангладеш
Рамадан Аскер, Университет Загазига, Египет
Сайед Ахмед, Университет Загазига, Египет
Ахмад, Селим С. Э., Инженерный факультет, Университет Загазиг, Египет
Арар, Карим, Университет Константина 1, Константин, Алжир
Барура, Лазар, Университет Константина 1, Константин, Алжир
Берто, Филиппо, Норвежский университет науки и технологий, Тронхейм, Норвегия
EL-Emam, Хешам, Университет Загазиг , Египет
Felli, Ferdinando, DICMA, Sapienza Università di Roma, Via Eudossiana 18, 00184 Roma, Италия
Ferro, Giuseppe Andrea, Туринский политехнический университет, Италия
M. Шарабаш, Алаа, Университет Загазиг, кафедра строительной инженерии, Египет.
Мослеми Петруди, Мохаммад Али, Кафедра морского машиностроения, Университет Амиркабир, Тегеран, Иран
Нагараджа, Ч.Р., Факультет машиностроения, Бангалорский технологический институт, Бангалор, Карнатака, Индия
Окулова, Дарья, Санкт-Петербургский государственный университет, Санкт-Петербург Государственный университет, Университетская наб., 7/9, Санкт-Петербург, 199034, Россия
Пракаш, Бхоградж, кафедра промышленной инженерии и управления, SIT, Тумакуру, Карнатака, Индия
Рахмани, Масуд, кафедра машиностроения, Тегеранский университет, Иран
Ram Mohan, Y.S., Кафедра аэрокосмической техники, Инженерный колледж BMS, 560019, Бангалор, Индия
Recho, Naman, ERMESS, EPF-Engineering school, 3 bis Rue Lakanal, 92330 Sceaux, France
Reddappa, H.N., Механический факультет Инжиниринг, Бангалорский технологический институт, Бангалор, Карнатака, Индия
?
Жагода, Т.
Жагода, Тадеуш
Жерни, Дж.
А
А, Рама Мохан Рао, ЦСИР СТРОИТЕЛЬНЫЙ ИССЛЕДОВАТЕЛЬСКИЙ ЦЕНТР
A.H.V., Паван
A.M. Ferreira, José
ABBADENI, Mohammed, Hassiba Benbouali University of Chlef, Лаборатория реологии и механики
AHMED, BENSARI, University of Sidi Belabbes, Sidi Belabbes, Algeria
AL-Shaar, Ahmed, Факультет гражданского строительства, Инженерный колледж, Al- Nahrain University, Jadriya, Baghdad, Ирак
ALLAOUI, Abdelhalim
ALONSO, Necker J. TRUJILLO, University of Michoacan (UMSNH)
Ab Razak, Norhaida, Universiti Malaysia Pahang, Malaysia
Abate, Sergio, Reparto Investigazioni Scientifiche, RIS-Roma, viale Tor di Quinto 151, 00191 Roma, Italy
Abbaszadeh Mobaraki, Hossein, Babol Noshirvani University of Technology, Shariati Ave., 47148-71167 Babol, Mazandaran, Iran
Abbes Tahar , Милуд, Лаборатория механики и энергетики, Университет Хассиба Бенбули, шлеф, Алжир
Абд-Эльхади, Амр, Кафедра механического проектирования, Инженерный факультет, Университет Хелуана, Египет
Абд Эль-Бади, Ахмед, Университет Загазиг, Египет
Abdallah, Lounis, Mascara University
Abdel Kader, Hilal, Отдел проектирования конструкций, Инженерный факультет, Zagazig University, Zagazig, 44519, Египет
Abdel Wahab, Magd, Soete Laboratory, Инженерно-архитектурный факультет, Гентский университет, TechnologieparkZwijnaarde 903 , B-9052 Zwijnaarde, Бельгия
Abdel Wahab, Magd, Soete Laboratory, Факультет инженерии и архитектуры, Гентский университет, Technologiepark Zwijnaarde, Zwijnaarde, Бельгия.
(Алжир)
Abdel Wahab, Magd, Soete Laboratory, Факультет инженерии и архитектуры, Гентский университет, Technologiepark Zwijnaarde 903, B-9052, Zwijnaarde, Бельгия
Abdel Wahab, Magd, Лаборатория Soete, инженерно-архитектурный факультет, Гентский университет, Technologiepark Zwijnaarde 903, B-9052, Zwijnaarde, Бельгия;
Абдельазиз, Бутрид, Лаборатория переработки полезных ископаемых и окружающей среды, Университет Баджи Мохтар, Университет аббаты Лагрур, Алжир.
1 — 50 из 4181 штук 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 > >>
В направлении гибридизации композитной заплаты при ремонте треснутой алюминиевой панели
Алпеш Х. Маквана
◽
А.А. Шейх
Интенсивность стресса
◽
Углеродное волокно
◽
Гибридный композит
◽
Адгезивный слой
◽
Исправление патчей
◽
Элементный анализ
◽
Межфазные напряжения
◽
Тип содержимого
◽
Композитный патч
◽
Эффективность ремонта
Цель
Обслуживание конструкции самолета с меньшими затратами является одной из главных задач регулирующих органов.
Заплаты из полимера, армированного углеродным волокном (CFRP), широко используются для ремонта треснувшей конструкции. Требования и применение углепластика заставляют его цену расти в ближайшем будущем. В данной статье представлена четкая перспектива ремонта треснутой алюминиевой панели с помощью гибридной композитной заплаты. Целью данной статьи является предложение альтернативного материала заплаты в виде гибридной композитной заплаты, которая может обеспечить экономичное решение для ремонта.
Дизайн/методология/подход
Патч-гибридизация осуществляется путем приготовления гибридного композита из жгутов углеродного волокна и стекловолокна. Правило гибридной смеси и модифицированное уравнение Халпина-Цая используются для оценки константы упругости. Коэффициент интенсивности напряжений и межфазные напряжения определяются с помощью анализа методом конечных элементов. Нагрузку, инициирующую отслоение, оценивают после испытания в условиях нагрузки режима I.
Выводы
Гибридная композитная заплата показала достаточную эффективность для снижения интенсивности напряжений в панели с трещинами и контроля межфазных напряжений в клеевом слое.
Эффективность ремонта и долговечность ремонта композитной заплатой были обеспечены включением гибридной композитной заплаты.
Оригинальность/ценность
В настоящее время отсутствуют исследования, включающие гибридизацию заплат для применения композитной заплаты. В этой статье представлено влияние жесткости заплаты, методологии изготовления гибридной композитной заплаты и эффектов гибридизации на эффективность ремонта композитной заплатой.
Оценка эффективности и оптимизация гибридного композитного заплаточного ремонта конструкции самолета
Алпеш Х. Маквана
◽
А.А. Шейх
Стекловолокно
◽
Гибридный композит
◽
Объемная доля
◽
Исправление патчей
◽
Параметры дизайна
◽
Структура самолета
◽
Тип содержимого
◽
Композитный патч
◽
Пилинг Стресс
◽
Выбор
Цель. В данной статье рассматривается новая гибридная композитная заплата, состоящая из однонаправленного углеродного волокна и стекловолокна, для ремонта конструкции самолета.
Целью данной статьи является оценка эффективности гибридного композитного заплаточного ремонта треснувшей конструкции и предложение оптимизированного решения проектировщику для выбора соответствующего уровня параметра для обеспечения эффективного ремонтного решения. Дизайн/методология/подходУпругие свойства гибрида композиты оцениваются микромеханическим моделированием. Эффективность ремонта гибридной композитной заплатой оценивается с помощью численного анализа коэффициента интенсивности напряжения (SIF), напряжения сдвига и напряжения отслаивания. План эксперимента используется для определения ответов на различные комбинации параметров плана. Предложена математическая модель второго порядка для КИН и напряжения отрыва. Адекватность модели проверяется с помощью дисперсионного анализа и используется как фитнес-функция. Многокритериальная оптимизация проводится с использованием генетического алгоритма для получения оптимального решения. Результаты. Гибридная композитная заплата поддерживает равновесие между снижением SIF и повышением напряжения отслаивания.
Эффективность ремонта и ремонтная долговечность могут быть обеспечены подбором оптимального значения объемной доли стекловолокна, приложенного напряжения и толщины клея. Оригинальность/ценность Композитная заплата с различной жесткостью реализуется путем гибридизации с различной объемной долей волокон. В этой статье представлены анализ и определение оптимальных параметров для снижения SIF и напряжения отслаивания при ремонте гибридной композитной заплатой.
Новая конструкция для снижения межфазных напряжений в армированных конструкциях с использованием плит FRP.
Юсуф Белабед
◽
Башир Кербуа
◽
Мостафа Тарфауи
Композитные конструкции
◽
Адгезивный слой
◽
Дизайнерское решение
◽
Элементный анализ
◽
Межфазные напряжения
◽
Армированные полимеры
◽
Тип содержимого
◽
Эффекты задержки
◽
Композиты FRP
◽
Оптимальные конфигурации
Цель
Устойчивость конструкций является не только технической целью, но и вопросом социальных и экологических ценностей.
Это требует от исследователей использования очень жестких, высокопрочных и устойчивых к коррозии композитных конструкций для достижения технических, экологических и социальных целей. Цель этой статьи — представить оригинальную работу по снижению межфазных напряжений в склеенных конструкциях с пластинами из армированных волокном полимеров (FRP) на основе новой конической конструкции.
Дизайн/методология/подход
В этой предлагаемой концепции исследуется влияние комбинированного конуса на снижение межфазных напряжений, пытаясь улучшить характеристики конструкции и решить проблему разрушения сцепления, возникающую при использовании методов армирования. Это исследование проводится с использованием анализа методом конечных элементов, включающего множество новых параметров.
Выводы
В результате было найдено новое решение, сочетающее конусность как клеевого слоя, так и композитного ламината, что значительно снижает межфазные напряжения на конце плиты из стеклопластика. Дополнительно проводится параметрическое исследование с целью определения оптимальных конфигураций размеров конуса, а также других параметров, влияющих на распределение концентрации напряжений на кромке сращений.
Практические последствия
Этот новый дизайн, направленный на снижение межфазных напряжений, поможет увеличить срок службы поврежденных конструкций, армированных композитами FRP, сохранив, таким образом, их технические, исторические и социальные ценности.
Оригинальность/ценность
В бумаге используются прямые, вогнутые и выпуклые галтели с обратным конусом в качестве нового дизайнерского решения с новыми параметрами, включая термомеханические нагрузки и предварительно напряженную пластину из стеклопластика с многослойностью, ориентацией волокон и эффектами сдвига и запаздывания.
Численный анализ ремонта асимметрично склеенной композитной заплаты и влияние наклонного в плоскости фронта трещины на SIF
Балтах Абдельгани
◽
Аид Абделькарим
◽
Абделькадер Джебли
◽
Белаббес Башир Буэджра
◽
Бенхамена Али
Коэффициент интенсивности стресса
◽
Интенсивность стресса
◽
Коэффициент интенсивности
◽
Трещина роста
◽
Трещина Фронт
◽
Исправление патчей
◽
Стадии роста
◽
Начальное состояние
◽
Элементный анализ
◽
Композитный патч
Нелинейный трехмерный анализ конечных элементов был проведен для анализа поведения фронта трещины в алюминиевой пластине с центральной трещиной, асимметрично отремонтированной с помощью композитной заплаты.
Согласно экспериментальным наблюдениям, фронт трещины моделировался как наклонная форма из начального состояния, где фронт трещины прямой и параллелен направлению толщины от залатанной стороны к незалатанной стороне. Установлено, что степень перекоса сильно влияет на распределение коэффициента интенсивности напряжений (КИН) вдоль фронта трещины. В действительности полученные тренды распределения КИН различны и меняются на стадиях роста трещины. Основной вывод состоит в том, что независимо от формы фронта трещины (наклона) средний коэффициент интенсивности напряжения через фронт трещины остается постоянным и, следовательно, является эффективным параметром для оценки усталостной долговечности и роста трещин в асимметрично залатанных структурах. Выполненные модели дали хорошие результаты по сравнению с литературой, а различные результаты хорошо коррелируют с экспериментальными наблюдениями и имеют смысл с реалистичным развитием трещины.
Нелинейное конечно-элементное моделирование параметров структурного поведения железобетонной балки с FRP на эпоксидной основе
Саптарши Сасмал
◽
С.
Калидосс
Железобетон
◽
Численные модели
◽
Адгезивный слой
◽
Режим управления
◽
Гидравлический привод
◽
Элементный анализ
◽
Межфазные напряжения
◽
ЖБ конструкции
◽
Толщина ламината
◽
Деформация арматуры
РезюмеВ настоящем исследовании проводятся исследования балки из армированного волокном пластика (FRP) с гальваническим покрытием и железобетона (RC). Численные исследования выполняются с использованием нелинейного анализа методом конечных элементов с учетом растрескивания и разрушения бетона. Численные модели, разработанные в настоящем исследовании, подтверждаются результатами, полученными в результате эксперимента при монотонной нагрузке с использованием сервогидравлического привода в режиме управления перемещением. Кроме того, проверенные численные модели используются для оценки влияния различных параметров. В результате исследований установлено, что увеличение модуля упругости клеевого слоя и ламината углепластика увеличивает межфазные напряжения, тогда как увеличение модуля ламината уменьшает смещение и деформацию армирования балки.
Также замечено, что увеличение клеевого слоя может в значительной степени уменьшить межфазные напряжения, тогда как увеличение толщины ламината увеличивает их. Однако увеличение толщины ламината значительно снижает смещение и деформацию армирования балки. Следует отметить, что увеличение длины ламината снижает межфазные напряжения, в то время как изменение ширины углепластика не влияет на межфазные напряжения. Исследование будет полезно инженерам-проектировщикам и практикующим инженерам для разумного подхода к схемам усиления на основе FRP для железобетонных конструкций.
Оптимизация ремонта композитной заплатой для максимальной стабильности роста трещины в алюминиевой пластине
Б Талеби
◽
А Абедиан
Заключительный элемент
◽
Трещина роста
◽
Модель когезионной зоны
◽
Адгезивный слой
◽
Исправление патчей
◽
Алюминиевая пластина
◽
Одноосное растяжение
◽
Модель зоны
◽
Композитный патч
◽
Стабильность
В данной работе оптимизируются параметры конфигурации предварительно разработанной композитной заплаты с целью достижения наивысшего уровня стабильности роста трещины в алюминии при наличии некоторых ограничений, таких как вес, устойчивость к нагрузкам, напряжение сдвига в клеевом слое.
и максимальное напряжение в пластыре. Для этой цели патч моделируется в полном масштабе с помощью коммерческого кода конечных элементов ABAQUS. Процесс роста трещин моделируется с помощью расширенного метода конечных элементов при одноосной растягивающей нагрузке, а модель когезионной зоны используется для моделирования прогрессирующего повреждения клея при ремонте композитной заплаты. Также проведен анализ чувствительности параметров конфигурации и показано, что более важными являются три параметра, т.е. ширина, коэффициент жесткости и высота заплаты. Концепции нелинейной механики разрушения использовались при расчете стабильности трещины в алюминиевой пластине с трещинами. Результаты показывают, что оптимизация, основанная на методе, предложенном в данной статье, приводит к увеличению стабильности роста трещины на 21 % при снижении веса заплаты на 52 %.
ВЛИЯНИЕ СВЯЗАННОЙ КОМПОЗИТНОЙ ЗАПЛАТКИ НА ФАКТОРЫ ИНТЕНСИВНОСТИ НАПРЯЖЕНИЙ ДЛЯ ПЛИТЫ С ЦЕНТРАЛЬНОЙ ТРЕЩИНОЙ
АБДУЛ ААбид
◽
Мефтах Храйри
◽
ДЖАФФАР САЙЕД МОХАММЕД Али
◽
Ахмед Абузейд
Интенсивность стресса
◽
Условия загрузки
◽
Размер патча
◽
Режим I
◽
Факторы интенсивности
◽
Клейкий материал
◽
Элементный анализ
◽
Композитный патч
◽
Склеенный композит
◽
Толщина клея
Распространение трещины до разрушения является важным критерием для прогнозирования срока службы конструкции.
Для увеличения последнего треснувший компонент необходимо отремонтировать или заменить. В настоящем исследовании был проведен анализ методом конечных элементов для изучения влияния толщины клея, толщины заплатки и длины трещины на эффективность пассивного ремонта прямоугольной алюминиевой пластины с центральной трещиной в условиях нагрузки режима I с использованием пакета ANSYS. Всестороннее параметрическое исследование показывает, что на коэффициент интенсивности напряжения влияют толщина заплаты, размер заплаты, клеевой материал и толщина клея.
РЕФЕРАТ: Penyebaran retak sehingga patah adalah kriteria Penting bagi menjangka hayat structur. Bagi memanjangkan jangka hayat structur, komponen keretakan perlu dibaik pulih atau diganti. Kajian ini telah menjalankan analisis elemen tak terhingga bagi mengetahui kesan ketebalan pelekat, ketebalan tampalan dan panjang retak pada bahagian keretakan tengah plat petak алюминия ян dibaiki secara pasif, menggunakan pakej ANSYS di bawah beban mod-I.
Kajian parametrik yang menyeluruh menunjukkan фактор tekanan интенсивный dipengaruhi oleh ketebalan tampalan, saiz tampalan, bahan pelekat dan ketebalan pelekat.
Оптимизация армирования круглой композитной заплаты на поврежденном полимерном ламинате, армированном углеродным волокном, с использованием как механического, так и генетического алгоритма в сочетании с трехмерным анализом методом конечных элементов.
Вишваджит С. Бхисе
◽
Мохаммад Кашфуддоджа
◽
М Рамджи
Генетический алгоритм
◽
Анализ методом конечных элементов
◽
Заключительный элемент
◽
Углеродное волокно
◽
Армированный волокном полимер
◽
Полимер, армированный углеродным волокном
◽
Элементный анализ
◽
3D конечный элемент
◽
Композитный патч
◽
Армированный полимер
Влияние отслоения на эффективность и долговечность ремонта композитной заплатой в режиме I и смешанном режиме с учетом различных материалов заплаты
Ширван Мохаммади
Скорость роста
◽
Коэффициент интенсивности стресса
◽
Интенсивность стресса
◽
Смешанный режим
◽
Исправление патчей
◽
Режим I
◽
Композитный патч
◽
Ремонт патч
◽
Значение
◽
Край патча
В этой статье, с учетом различных параметров и различных материалов заплаты, исследуется влияние отслоения на эффективность и долговечность ремонта композитной заплатой в режиме I и смешанном режиме.
Одним из наиболее важных аспектов ремонта композитной заплатой является прочность сцепления. Отслоение ремонтной заплаты может произойти на краях заплаты или в месте трещины. Сначала исследуется влияние различных параметров, таких как материал ремонтной заплаты, модуль Юнга и толщина клея, на эффективность и долговечность заплаты. Затем анализируется влияние места отслоения на коэффициент интенсивности напряжения (эффективность заплаты) и адгезионное напряжение (долговечность заплаты) в обоих режимах I и II. Результаты показывают, что отслоение в месте трещины приводит к дальнейшему снижению эффективности заплаты по сравнению с отслоением края заплаты, но когда отрыв происходит на краю заплаты, адгезионное напряжение и скорость роста отслоения выше. Также при отделении 15 % заплаты в месте трещины для продольного и поперечного режимов отслоения средний KI увеличивается на 8 и 4 % соответственно по сравнению с состоянием без отслоения. Таким образом, продольная мода отслоения является более критической.